Młodzieżowe Rady tworzone są przez grupę młodych ludzi, którzy zostali wybrani przez swoich rówieśników i rówieśniczki w demokratycznych wyborach organizowanych najczęściej w szkołach, które stanowią okręgi wyborcze. Samorządy takie pełnią rolę reprezentacji młodzieży na danym terenie i mają na celu uwrażliwianie władz samorządowych na potrzeby młodych obywateli oraz wyrażanie opinii o działaniach tych władz. Młodzieżowe Rady nie mają statusu organizacji pozarządowej ani nie posiadają osobowości prawnej.
Początki młodzieżowych rad
Historia młodzieżowych rad w Polsce sięga 1990 r., kiedy to powołano Młodzieżową Radę Miasta Częstochowy, będącą pierwszą tego rodzaju instytucją w kraju. Z biegiem czasu pomysł dopuszczenia młodzieży do konsultacji decyzji władz lokalnych stawał się coraz bardziej popularny. Jednak najbardziej przełomowym momentem była nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym oraz wprowadzenie do niej w 2001 r. art. 5b, który już jasno określał, że „Rada gminy na wniosek zainteresowanych środowisk może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy mającej charakter konsultacyjny”. Młodzieżowe rady zyskały więc formalne ramy funkcjonowania, tym samym niejako zobowiązując władze lokalne do ich tworzenia, o ile znajdzie się grupa młodzieży chętna, by działać i rozmawiać z władzami. Od tego czasu w Polsce powstało ok. 200 młodzieżowych rad działających przy samorządach gmin, miast oraz w przypadku Warszawy – także dzielnic. Warto wspomnieć, że w Polsce działają również młodzieżowe rady powiatów i województw. Te mają jednak charakter nieformalny i często, pomimo tego, że z samorządami współpracują, nie są przez nie powoływane, a działają przy organizacjach pozarządowych.
Istotne podejście władz
Młodzieżowa rada różni się od zwykłej organizacji młodzieżowej chociażby tym, że jest powoływana przy samorządzie oraz działa w ściśle określonym celu, jakim są konsultacje. Modelowa młodzieżowa rada realizuje swoje działania w trzech wymiarach – inicjatywnym – podejmując działania skierowane do młodzieży i aktywizując ją, edukacyjnym – poprzez naukę samorządności, oraz konsultacyjnym – opiniując pomysły i decyzje władz. Efektywnie działająca młodzieżowa rada skupia się więc nie tylko na organizacji wydarzeń młodzieżowych, lecz przede wszystkim na konsultacjach - będących nie tylko najważniejszym, ale zarazem najtrudniejszym i często zaniedbywanym elementem jej działalności. Jakość działania młodzieżowej rady w dużej mierze zależy od podejścia władz – tam gdzie panują partnerskie stosunki, młodzieżowe rady wykazują szczególną aktywność w zakresie podejmowania inicjatyw, a ważne lokalnie decyzje podejmowane są w dialogu i porozumieniu z młodzieżą. Młodzieżowe rady mają na celu również naukę samorządności. Ich zadaniem jest pokazanie, że każdy człowiek, już od najmłodszych lat może mieć wpływ na własne otoczenie. W tym celu organizowane są konkursy wiedzy o samorządzie, aktywne lekcje WoS-u, czy dni otwarte urzędów gmin.
Powoływanie młodzieżowych rad jest zatem korzystne dla obu stron - młodzieży, która w ten sposób może aktywnie uczestniczyć w procesie decyzyjnym oraz władz samorządowych, które ze współpracy z młodzieżą czerpią inspiracje oraz nowe pomysły.
Standardy młodzieżowych rad
W Polsce powołuje się coraz więcej młodzieżowych rad – wciąż jednak należy pracować nad ich jakością. Taka jest też diagnoza projektu „Młodzieżowe Rady Gmin: dialog władz z młodymi mieszkańcami” realizowanego przez Fundację Civis Polonus i Polską Radę Organizacji Młodzieżowych m.in. w Krynicy Morskiej, gdzie przez rok czasu pod okiem ekspertki młodzieżowa rada pracowała z władzami, by zdiagnozować problemy lokalnej społeczności, wybrać najważniejszy z nich oraz wspólnie opracować jego rozwiązanie.
Zdaniem Jolanty Kwiatkowskiej – sekretarz miasta Krynica Morska młodzieżowa rada ma przede wszystkim wymiar edukacyjny. – Ważne jest to, że w czasie diagnozy młodzież uczyła się rozmawiać z mieszkańcami. Przy okazji tych rozmów wyszło też sporo ciekawych społeczno-obyczajowych wątków, trochę wiedzy z historii – mówi Kwiatkowska. Wymiar edukacyjny jest jednym z trzech obszarów działalności młodzieżowej rady obok aktywizacji (obszar inicjatywny) oraz najważniejszego z nich – konsultacji. Jest to jeden ze standardów młodzieżowych rad opracowanych przez powstałą w ramach niniejszego projektu Koalicji na rzecz młodzieżowych rad będącej głosem młodzieżowych rad oraz osób i instytucji działających na ich rzecz – władz samorządowych, organizacji pozarządowych.
Wśród przedstawianych standardów znalazły się także te dotyczące wyborów do młodzieżowej rady, które powinny być demokratyczne, równe i bezpośrednie oraz poprzedzone odpowiednio przygotowaną kampanią informacyjną i wyborczą. W standardach czytamy także, że współpraca władz z młodzieżą przebiega na zasadzie partnerstwa i równego traktowania oraz, że młodzieżowi radni rozwijają swoje kompetencje w oparciu o ewaluację swoich działań.
Młodzieżowa Rada Gminy buduje otwarte relacje i współpracuje z instytucjami publicznymi w gminie, mieszkańcami, w tym ze szczególną uważnością z młodymi. Mateusz Czerniga z Polskiej rady Organizacji Młodzieżowych mówi, że efektywne działanie młodzieżowej rady oznacza jej współpracę z organizacjami pozarządowymi, mediami, instytucjami publicznymi oraz szkołami. – Na samym początku działalności młodzieżowej rady warto jest wspólnie wykonać mapę partnerstw lokalnych, wypisać dostępne dla nas zasoby oraz kontakty – w ten sposób często rozwiązuje się problem finansowania młodzieżowej rady, która wiele przedsięwzięć realizuje właśnie w partnerstwie z instytucjami lokalnymi – mówi Czerniga. Warto pamiętać, że Młodzieżowa Rada Gminy działa w sposób zaplanowany i stały, na podstawie statutu nadanego jej przez dorosłą radę gminy. Powinien on być jednak pisany w sposób prosty i zawierać jedynie niezbędne zapisy – w ten sposób będąc zrozumiały dla młodzieży i ułatwiając jej pracę. Młodzieżowa rada powinna mieć też opiekuna – osobę, która inspiruje, lecz nie podejmuje decyzji – jest raczej animatorem niż koordynatorem. Może być to osoba z zewnątrz, działacz społeczny, a także np. promłodzieżowy urzędnik.
Młodzieżowe rady mają głos
Przez ponad ćwierćwiecze swojej działalności młodzieżowe rady stały się ważnym narzędziem umożliwiającym włączenie młodzieży w proces podejmowania decyzji na szczeblu lokalnym, które wciąż zyskuje na prestiżu. Liczba młodzieżowych samorządów wciąż rośnie, a ich działanie z dnia na dzień staje się coraz bardziej efektywne. Młodzieżowe rady coraz częściej stają się ważnym partnerem w rozmowach z władzami, tym samym spełniają swoją rolę, jaką jest reprezentowanie młodzieży na danym terenie oraz konsultowanie decyzji władz.
Autor
Mateusz Czerniga
.png)
