Remigiusz Górniak: Przejadamy nasz wzrost

Jak wynika z raportu „Oszacowanie środków niezbędnych do zapewnienia krajowego wkładu publicznego do projektów realizowanych w ramach średniookresowych ram finansowych 2014–2020”, w kolejnej perspektywie unijnej polskie samorządy może czekać kilka chudych lat.

– Jeżeli nie zmieni się polityka na poziomie władz lokalnych i na poziomie władz centralnych, to wszystko będzie zmierzało w złym kierunku. W perspektywie 10 lat wiele samorządów będzie naruszało dyscyplinę finansów publicznych – ostrzega Remigiusz Górniak, jeden z twórców raportu. – Ważną kwestią jest postrzeganie przez gminy i powiaty własnego potencjału finansowego. Należy przygotowywać wieloletnie prognozy finansowe, które uwzględniają rzeczywisty potencjał finansowy i monitorować na bieżąco poziom długu. Inaczej można przeinwestować. Drugim ważnym krokiem jest restrukturyzacja wydatków bieżących, ponieważ z roku na rok ich udział w wydatkach ogółem rośnie. Tak naprawdę przejadamy nasz wzrost.

Średni wkład to aż 36 proc.
Autorzy raportu (dr Jacek Sierak, dr Michał Bitner, dr Andrzej Gałązka i dr Remigiusz Górniak) zwracają uwagę na niekorzystne zjawiska i zależności, jakie można było zauważyć w ostatnich latach, takie jak zmniejszający się udział lokalnych dochodów własnych, ograniczenie wielkości inwestycji czy wzrostowy trend zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast za główne zagrożenia uznano pogorszenie koniunktury gospodarczej, ustawowe ograniczenie wzrostu wydatków, zobowiązania szpitali i podmiotów, dla których JST są organami założycielskimi, opóźnienia refundacji płatności zrealizowanych w ramach programów operacyjnych oraz przekazywanie samorządom zadań bez dodatkowych środków.

W analizie przyjęto, że średni poziom współfinansowania projektów ze strony JST w latach 2014–2020 w rzeczywistości wyniesie 36 proc., czyli znacznie więcej niż 15 proc., zakładane jako ogólny minimalny poziom niezbędnego współfinansowania. A przez to zachodzi konieczność zapewnienia większych kwot na finansowanie wkładu własnego. Łączny wkład własny JST niezbędny do zapewnienia współfinansowania projektów UE oszacowano aż na 60,62 mld zł, przy łącznych środkach UE przewidzianych dla JST w okresie 2014–2020 w wysokości 107,2 mld zł. Dodatkowo istnieją duże rozbieżności w potencjale finansowym samorządów. Według raportu najlepiej pod tym względem prezentują się Śląskie i Podkarpackie (bo równoważą budżet bieżący nawet przy zachowaniu dotychczasowego poziomu inwestycji), wśród miast wojewódzkich najkorzystniej wypadają Katowice.

Przebudować system dochodów
Wnioski nie są optymistyczne. Z powodu braku zdolności kredytowej i wprowadzenia reguły wydatkowej należy spodziewać się obniżenia potencjału finansowego JST w części przeznaczonej na finansowanie inwestycji własnymi środkami budżetowymi w latach 2014–2020. Dodatkowo nowy wskaźnik obliczania zadłużenia może obniżyć możliwości zaciągania zobowiązań, a bardzo groźne mogą okazać się niedostateczne finansowanie zadań związanych z oświatą, niska nadwyżka operacyjna i wzrastające koszty obsługi zadłużenia. Wskazana jest więc przebudowa systemu dochodów, by zapewniały trwałe, wysokie nadwyżki operacyjne. – Wdrożenie dobrych, wieloletnich planów finansowych może naprawić tę sytuację – podkreśla Górniak. – Oczywiście nie obędzie się bez odpowiedniej polityki państwa. (mp)


Rekomendacje dla JST wynikające z raportu:

• stworzenie mechanizmów umożliwiających monitorowanie i okresową ewaluację przestrzegania konstytucyjnych gwarancji zapewniania JST udziału w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań
• zwiększenie roli organów JST w kształtowaniu wysokości podatków i opłat stanowiących dochody JST, a w szczególności podatku od nieruchomości, czemu powinno towarzyszyć gospodarcze urealnienie wymiaru tego podatku, zmiana ekonomicznego charakteru udziałów w PIT i CIT z transferów na podatki
• ustalenie minimalnego standardu usług publicznych, w szczególności tych, do których dostęp powinni mieć wszyscy obywatele
• upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie poszczególnych dziedzin zarządzania finansowego, kontroli wewnętrznej oraz audytu wewnętrznego
• gromadzenie i publiczne udostępnianie danych umożliwiających dokonywania porównań efektywności poszczególnych dziedzin zarządzania finansowego oraz poziomu i jakości usług publicznych świadczonych przez poszczególne JST
• opracowanie nowych zasad ograniczania długu zaciąganego przez jednostki samorządu terytorialnego
• powrót do rozwiązania obowiązującego w poprzednim staniem prawnym, według którego reguła fiskalna 2 nie ma zastosowania w stosunku do długu zaciągniętego w związku z umową o dofinansowanie, m.in. w związku z realizacją projektów współfinansowanych ze środków UE

Do pobrania: „Oszacowanie środków niezbędnych do zapewnienia krajowego wkładu publicznego do projektów realizowanych w ramach średniookresowych ram finansowych 2014–2020”