Czesław Tomalik: Czy państwo ma tak opiekować się samodzielną rodziną?

Mówimy często, że przemiany w Polsce, które rozpoczęły się 23 lata temu, wyzwoliły ducha przedsiębiorczości. Propagowaliśmy ideały wolności i odpowiedzialności. Zarazem zgodnie z zasadą solidaryzmu społecznego rozwinęliśmy państwowy system pomocy społecznej z siecią ośrodków podległych samorządowi gminnemu. Konstytucja RP w art. 18 stanowi: „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej”. Dziś po latach musimy ocenić, czy nie zostały zachwiane proporcje pomiędzy obowiązkami obywateli – i odpowiedzialnością małżonków i rodziców – a pomocą państwa. Czy nie rozbudziliśmy przez to nadmiernie roszczeniowych postaw obywateli?

Kto dziś pamięta cel wprowadzenia dodatków mieszkaniowych? Na przełomie lat 1993/1994 nasz Związek gościł twórców projektu ustawy o najmie lokali mieszkalnych. Nowe dodatki miały wówczas wspierać proces odtworzenia zaniedbanej substancji mieszkań komunalnych przy niezbędnym urealnieniu wysokości czynszów najmu. Po latach są jednym ze świadczeń socjalnych, które „się należy”. Od początku ustawodawca nałożył na gminy obowiązek ich wypłaty jako zadanie własne, a od 2004 r. zaniechano ich dofinansowania z budżetu państwa. Gdy coś tragicznego wydarzy się w rodzinie, dziennikarze szukają winy w OPS-ie i w urzędzie gminy. Teraz, jak na poligonie, ćwiczymy wykonywanie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Tragiczna śmierć dwojga podopiecznych z ręki opiekunów i skandaliczne zaniedbania powiatu jako organizatora pieczy zastępczej rzucają nowe światło na postulaty zmiany tej ustawy. Chodzi już nie tylko o to, aby nie wymuszać na gminach zwiększania wydatków na współfinansowanie takiej pieczy. Ważniejszy jest rachunek sumienia rządzących na temat roli państwa i jego struktur: sądów, administracji rządowej, wojewódzkiej i powiatowej, a także gminnych wspólnot samorządowych. Czy tak powinna wyglądać ochrona i opieka państwa nad samodzielnymi rodzinami?