Piszę mój 100-tny felieton dla Forum Samorządowego w przeddzień kolejnej rocznicy pierwszych wyborów do rad gmin w 1990 r. i wprowadzonej przez rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego - w dzień po wyborach - reformy samorządu terytorialnego. Wówczas miałem 30 lat i byłem jednym z dwóch najmłodszych rządowych pełnomocników Urzędu Rady Ministrów powołanych 1 kwietnia 1990 r. dla ówczesnych 49 województw przez ministra Jerzego Regulskiego.
Tamta reforma była uznawana za najbardziej udaną z polskich transformacji lat 90-tych. Dzięki niej od 26 lat wokół naszych zbiorowych potrzeb uwijają się samorządy gminne, dbając o sprawy edukacji publicznej, pomocy społecznej i gospodarki komunalnej. Jej znaczenie wzrosło zwłaszcza dziś, gdy pojawiły się nowe niebezpieczeństwa dla polskiej demokracji.
Ponad ćwierć wieku koegzystencji samorządu gminnego z innymi organami władzy publicznej pozwala ocenić zalety i wady polskich rozwiązań. Przywykliśmy do autonomii sądów, w tym sądów administracyjnych, w których każdy skład sędziowski w danym województwie w konkretnej sprawie wydaje specyficzny wyrok, który jednak nie obowiązuje w całym państwie. W Polsce bowiem mamy system prawa kodeksowego, a nie amerykański system prawa precedensowego.
Polska jest państwem unitarnym czyli jednolitym, a nie federalnym. Należy oczekiwać, że administracja rządowa pracując dla tego samego rządu według jednolitego prawa będzie kierowała się tym samym katalogiem przesłanek i dla analogicznych sytuacji w różnych województwach będzie dokonywała porównywalnych ocen.
Porównałem opinię wojewody podkarpackiego z opinią wojewody opolskiego. Opinie zostały wydane w ostatniej dekadzie kwietnia 2016 r. i dotyczą bardzo podobnych wniosków o zmianę granic miast - stolic województw kosztem integralności sąsiednich gmin. Wnioski zostały złożone na podstawie tego samego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania przy składaniu wniosków dotyczących tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic gmin, nadawania gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalania i zmiany nazw gmin i siedzib ich władz oraz dokumentów wymaganych w tych sprawach (Dz.U. z 2014 r., poz. 310).
W dniu 22 kwietnia 2016 r. wojewoda podkarpacki wydał opinie do dwóch wniosków Rady Miasta Rzeszowa dotyczących: połączenia miasta na prawach powiatu Rzeszów z gminą Krasne oraz zmiany granic gmin polegającej na włączeniu do miasta na prawach powiatu Rzeszów obszarów dwunastu sołectw (lub części sołectw) z terytoriów łącznie sześciu gmin, tj.: Krasne, Tyczyn, Boguchwała, Świlcza, Głogów Małopolski i Trzebownisko, położonych w powiecie rzeszowskim. Autorzy opinii zapewnili, że jej sformułowanie zostało poprzedzone wnikliwą analizą wszystkich aspektów spraw będących przedmiotem wniosków, przy uwzględnieniu argumentów przedstawionych przez zainteresowane strony, z poszanowaniem zasad obiektywnej prawdy i równości podmiotów.
Negatywnie zaopiniowany został pierwszy wniosek dot. proponowanego przez Radę Miasta Rzeszowa połączenia gmin, m.in. ze względu na brak zgody mieszkańców gminy Krasne oraz negatywne opinie, jakie w tym zakresie wyraziły: Rada Gminy Krasne oraz Rada Powiatu Rzeszowskiego. W większości negatywnie został zaopiniowany drugi wniosek dot. proponowanych przez Radę Miasta zmian granic Rzeszowa. Na taką decyzję wpłynęły m.in. wyniki konsultacji społecznych z mieszkańcami zainteresowanych gmin (poza sołectwem Bzianka pozytywne jedynie w Matysówce), opinie wszystkich zainteresowanych rad jednostek samorządu terytorialnego, skutki finansowe ewentualnego dokonania wnioskowanych zmian (związane z możliwością znaczącego osłabienia zdolności samorządów lokalnych do realizacji zadań publicznych oraz inwestycyjnych), a także istniejące uwarunkowania przestrzenne, społeczne i kulturowe. Pozytywną opinię Wojewody uzyskała część wniosku jedynie w zakresie przyłączenia do miasta Rzeszowa obszaru sołectwa Bzianka z gminy Świlcza. Zadecydowały o tym m.in. pozytywne wyniki konsultacji z mieszkańcami, brak negatywnej opinii Rady Gminy Świlcza oraz pozytywna opinia Wójta tej gminy. Znaczenie tu miały także uwarunkowania przestrzenne i społeczne łączące to sołectwo z Rzeszowem.
W dniu 28 kwietnia 2016 r. wojewoda opolski wydał opinię do wniosku w sprawie zmiany granic Miasta Opola polegającej na włączeniu do miasta na prawach powiatu Opole obszarów trzynastu sołectw (lub części sołectw) z terytoriów łącznie pięciu gmin, tj.: Dąbrowa, Dobrzeń Wielki, Komprachcice, Prószków i Turawa, położonych w powiecie opolskim.
Pomimo negatywnych wyników konsultacji społecznych z mieszkańcami zainteresowanych gmin i negatywnych opinii wszystkich zainteresowanych rad jednostek samorządu terytorialnego: Rady Gminy Dąbrowa, Rady Gminy Dobrzeń Wielki, Rady Gminy Komprachcice, Rady Miejskiej w Prószkowie i Rady Gminy Turawa oraz Rady Powiatu Opolskiego, wojewoda opolski wydał opinię pozytywną do wniosku o zmianę granic Miasta Opola. Co więcej, pomimo trwających od wielu miesięcy spektakularnych protestów mieszkańców podopolskich gmin, wojewoda opolski stwierdził w swojej opinii, że propozycja poszerzenia granic Miasta Opola o wskazane we wniosku obszary nie będzie miała negatywnego wpływu na więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz na wykonywanie zadań publicznych.
Powyższe opinie wojewodów wraz z wnioskami zostały przekazane do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Rada Ministrów w terminie do końca lipca 2016 r. podejmie decyzje w wymienionych sprawach.
zgso@zgso.org.pl
.png)
.jpg)
Polska jest państwem unitarnym czyli jednolitym, a nie federalnym. Należy oczekiwać, że administracja rządowa pracując dla tego samego rządu według jednolitego prawa będzie kierowała się tym samym katalogiem przesłanek i dla analogicznych sytuacji w różnych województwach będzie dokonywała porównywalnych ocen.
